Deficyty rozwojowe

Deficyty rozwojowe

DEFICYTY ROZWOJOWE, dysfunkcje – obniżona sprawność ( wolniejsze tempo rozwoju) niektórych funkcji psychomotorycznych w stosunku do wieku dziecka. Deficyty mogą być parcjalne lub fragmentaryczne i są konsekwencją zmian w centralnym układzie nerwowym :

·          parcjalne deficyty rozwoju psychomotorycznego – obejmują większy obszar czynności, np. opóźnienie rozwoju motoryki (motoryki dużej – sprawności ruchowej całego ciała - np. problemy z podskokami, problemy z bieganiem, problemy z nauką jazdy na rowerze, problemy z nauką pływania czy umiejętnością czołgania się; motoryki małej – sprawności rąk np. problemy z ugniataniem materiału plastycznego w ręku, trudności z czynnościami manualnymi niezbędnymi w samoobsłudze np. jedzenie łyżką, zapinanie guzików, wiązanie sznurowadła na supeł);

·          fragmentaryczne deficyty rozwoju psychomotorycznego – obejmują mniejszy obszar czynności, np. opóźnienie rozwoju tylko w zakresie motoryki małej lub zaburzenia w zakresie mowy czynnej (dziecko wszystko rozumie, ale ma trudności z wypowiadaniem się)

Zespół Downa to wrodzona choroba genetyczna, której przyczyną jest trisomia genu 21. Skutkiem jest dymorfizm tkankowy, charakterystyczne cechy fenotypowe, liczne wady narządów wewnętrznych oraz różnego stopnia upośledzenia, zarówno fizyczne jak i umysłowe. Charakterystyczną cechą wczesnego okresu rozwoju dziecka z zespołem Downa jest hipotonia posturalna i hipermobilność stawów. W okresie późniejszym zauważa się niezgrabność ruchową. Częstość występowania zespołu Downa wynosi 1 na 600-700 urodzonych noworodków.

Zespół Downa – leczenie

Leczenie osób z zespołem Downa jest trudne i długotrwałe (przez całe życie). Musi być kompleksowe i wszechstronne. Obejmuje współpracę z logopedą, okulistą, laryngologiem, ortopedą, neurologiem, kardiologiem i fizjoterapeutą.

Rehabilitacja

Rehabilitacja w głównej mierze opiera się na kinezyterapii, stosowaniu sprzętu ortopedycznego oraz psychoterapii i relaksacji.

Kinezyterapia

Przed rozpoczęciem terapii ruchem należy ocenić napięcie mięśniowe pacjenta, a także jego wrażliwość na dotyk. Przeważnie osoby z zespołem Downa są chętne do nawiązywania nowych znajomości i dobrze reagują na bliskość drugiego człowieka. Jednak niektóre z nich wykazują nadwrażliwość na dotyk, co należy uszanować i wziąć pod uwagę planując terapię. Do zajęć ruchowych osób z zespołem Downa zalicza się:

1. Gry i zabawy z rówieśnikami – które mają na celu zwiększenie samooceny i poczucia własnej wartości, a także utrzymują kontakty personalne na dobrym poziomie. Można się spotkać z wieloma grami zespołowymi osób z zespołem Downa, np. koszykówka czy siatkówka
2. Ćwiczenia równoważne, zwiększające koordynację oraz poprawiające znajomość schematu własnego ciała – w tym celu bardzo często stosuje się np. poduszki sensomotoryczne lub piłki rehabilitacyjne.
3. Ćwiczenia rozwijające zdolności manualne – dzięki którym dziecko przyswaja wiedzę jak samodzielnie radzić sobie z czynnościami dnia codziennego. Nie wymaga się wykorzystywania wyszukanych zabawek czy przyrządów. Z powodzeniem można manipulować przedmiotami dnia codziennego, np. zachęcając pacjenta do przelewania wody z jednego plastikowego kubeczka do drugiego, co dodatkowo udoskonali precyzję chwytu.
4. Rozwijanie zmysłów – może obejmować gry i zabawy z zamkniętymi oczami, wszelkie próby rozpoznawania zapachów czy smaków, rozpoznawanie przedmiotów dotykiem. Ważna jest także stymulacja proprioceptywna i eksteroceptywna. Stosuje się wszelkie maty i przedmioty z wypustkami, szorstkie i chropowate powierzchnie oraz plastelinę.
5. Basen oraz ćwiczenia w wodzie – spowodują one wzmacnianie mięśni poprzez opór wody, korzystnie wpłyną na naukę oddechu, a jednocześnie zapewnią stabilność i bezpieczeństwo.
6. Aktywność fizyczna i kontakt ze zwierzętami (hipoterapia, dogoterapia) – szczególnie korzystnie wpłyną na emocjonalną sferę pacjenta i zwiększą jego radość z życia.
7. Muzykoterapia, zajęcia taneczne i ruchowe przy muzyce – wymagają one ukazania ekspresji własnego ciała oraz umożliwią przedstawienie swojej pomysłowości.
8. Ćwiczenia z przyborami – np. z piłkami, laskami, klockami, jak również układanie puzzli.
9. Wszelkie ćwiczenia umożliwiające pokonywanie torów przeszkód oraz utrzymywanie prawidłowej postawy ciała – np. spacer z woreczkiem na głowie.
10. Wzmacnianie osłabionych mięśni – najlepiej pod postacią zabawy lub aktywności twórczej.
11. Ćwiczenia wymagające zmiany pozycji – z leżenia na pozycję klęczną lub podporu przodem, z siadu skrzyżnego do leżenia tyłem, z leżenia bokiem do stania. Istnieje wiele kombinacji ruchów wpływających na koordynację i poznawanie własnego ciała.

Bardzo ważne jest, aby podczas zajęć ruchowych stale śledzić zmiany nastroju oraz reakcje emocjonalne osoby z zespołem Downa, a także kłaść nacisk na wzajemną komunikację. Niezwykle pomocne przy nawiązywaniu relacji z takimi osobami są zwierzęta. Należy pamiętać, że chorzy są z reguły bardzo towarzyscy i przyjaźnie nastawieni, a także charakteryzują się dużą wrażliwością.

Kinezyterapia ma na celu jak najlepiej przystosować chorego do życia w społeczeństwie oraz wpłynąć na jego poziom sprawności.

Inne metody fizjoterapeutyczne

Bardzo ważne jest oddziaływanie na emocjonalną i psychiczną sferę osoby z zespołem Downa. Dlatego warto do codziennych zajęć chorego wpleść elementy artystyczne, takie jak śpiewanie, malowanie, rysowanie czy taniec. Ciekawą opcją jest zwiększanie koncentracji i zdolności zapamiętywania. W tym celu można na przykład wykorzystać popularną grę memory.

W przypadku przykurczy niektórych grup mięśniowych można zastosować masaż lub fizykoterapeutyczne zabiegi z zakresu ciepłolecznictwa, a następnie ćwiczenia rozciągające. Popularne i lubiane są masaże podwodne. Bardzo ważny jest kontakt z logopedą, ponieważ zespół Downa często wiąże się z brakiem kontroli nad ruchami mimicznymi, cofaniem języka, a także problemami z żuciem i połykaniem. Stosowany sprzęt ortopedyczny to przede wszystkim wkładki i odpowiednie obuwie.

               Mózgowe Porażenie Dziecięce- jest zespołem chorobowym dotyczącym dzieci, u których wystąpiły niedowłady lub porażenia kończyn oraz wiele innych objawów, mających związek przyczynowy z rożnymi nieprawidłowymi czynnikami, które uszkodziły rozwijający się układ nerwowy. Do uszkodzeń tych dochodzi w czasie ciąży, porodu lub w okresie okołoporodowym. MPD nie stanowi określonej, odrębnej jednostki chorobowej, a jest zespołem wielu objawów chorobowych. U dzieci z tym zespołem stwierdza się różnego stopnia i lokalizacji niedowłady kończyn, połączone głównie ze wzmożonym napięciem mięśniowym, z wygórowanymi odruchami, ruchy mimowolne, zaburzenia zborności ruchów i równowagi. Oprócz dominujących zaburzeń ruchowych zespołowi temu mogą towarzyszyć; różnego stopnia opóźnienie rozwoju psychoruchowego, a następnie umysłowego, zaburzenia w zachowaniu, uszkodzenie narządu wzroku, słuchu, nieprawidłowości w rozwoju mowy, padaczka.

Wybrane zagadnienia usprawniania i pielęgnowania dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym

·         Noszenie i pozycjonowanie dziecka- dziecko powinno przyzwyczaić się do leżenia w różnych pozycjach. Jedną pierwszych pozycji przyjmowanych przez dziecko jest pozycja pronacyjna (leżenie na brzuchu). Inną metodą utrzymania dziecka w tej pozycji jest użycie klinów i podporek.

·         Równolegle z ćwiczeniami w pozycji pronacyjnej  pracujemy nad pozycją supinacyjną (leżenie na plecach), która umożliwia łączenie rąk w linii środkowej.

·         Inną pozycją jest leżenie na boku, która ułatwia dziecku manipulowanie rękami w linii środkowej ciała.

·         Normalizacja napięcia mięśniowego

·         Stymulacja rozwoju psychoruchowego np. nauka kontroli głowy, tułowia , nauka obrotów, nauka siadu, czworakowania, pionizacja, nauka chodu. Zapobieganie powstawaniu i pogłębianiu się przykurczy.

·         Dziecko, które nie może siedzieć stosujemy odpowiednie ćwiczenia  jak i również odpowiedni sprzęt rehabilitacyjny- siedziska, wózki, pionizatory.

·         W miarę rozwoju ruchowego dziecka stosujemy balkoniki, kule, rower trzykołowy, łuski, odpowiednie buty.

Stosowane ćwiczenia w MPD zależą od jego postaci, możliwości i motywacji dziecka.

Przepuklina oponowo- rdzeniowa - jest wrodzoną wadą cewy nerwowej, która polega na nie zamknięciu i nie zarośnięciu się jej elementów. W efekcie dochodzi do rozszczepu kręgosłupa z wytworzeniem otworu, do którego przedostać się może: worek oponowy (przepuklina oponowa), worek oponowy z elementami nerwowymi – korzenie i rdzeń kręgowy (przepuklina oponowo-rdzeniowa), lub może dojść do nie zamknięcia się skóry z wynicowaniem tych wszystkich elementów. Wada kręgosłupa może współwystępować ze zwiększonym rozmiarem głowy dziecka, co jest związane z wodogłowiem. Przepuklinie oponowo-rdzeniowej mogą towarzyszyć także inne wady. Przepuklina oponowo- rdzeniowa to problem interdyscyplinarny. W diagnostyce i leczeniu biorą udział lekarze wielu specjalności jak: genetycy, położnicy, pediatrzy, chirurdzy, neurochirurdzy, neurolodzy, radiolodzy, ortopedzi, nefrolodzy i fizjoterapeuci. Olbrzymia rola spoczywa również na psychologach, pedagogach, socjologach. Ale przede wszystkim w procesie leczenia, rehabilitacji i opieki nad dzieckiem z przepukliną oponowo- rdzeniową biorą udział rodzice, od których w dużej mierze zależy wynik leczenia, rehabilitacji i przyszłość dziecka.

 
Plan postępowania rehabilitacyjnego;

·         Ćwiczenia oddechowe;

·         Zapobieganie przykurczom i redresje;

·         Ćwiczenia bierne kończyn dolnych;

·         Ćwiczenia wzmacniające stabilizację tułowia;

·         Ćwiczenia wzmacniające siłę mięsni kończyn górnych oraz czynnych mięśni obręczy barkowej;

·         Ćwiczenia równoważne z użyciem piłek, wałków

Opracowała:

fizjoterapeuta
terapeuta Integracji Sensorycznej
terapeuta NDT- Bobath

                                            mgr Anna Łopata